Ortezat janë pajisje ortopedike të cilat përdoren për të mbështetur, imobilizuar ose korrigjuar një pjesë të trupit pas dëmtimeve, operacioneve apo në raste kur pacienti ka nevojë për stabilizim shtesë. Ato ndihmojnë në uljen e dhimbjes, përmirësimin e lëvizshmërisë dhe parandalimin e komplikacioneve. Por për të qenë efektive dhe jetëgjata, ortezat kërkojnë kujdes të veçantë, pastrim dhe mirëmbajtje të rregullt.
Çfarë është një ortezë?
Një ortezë është një mbajtëse e krijuar për të mbështetur një pjesë të caktuar të trupit, si gjuri, kyçi i këmbës, shpatulla apo qafa. Ajo zakonisht prodhohet nga materiale si plastika e fortë, metali i lehtë, tekstile elastike apo kombinime të tyre. Ortezat përdoren si ndihmë e përkohshme gjatë rehabilitimit ose si mjet mbështetës afatgjatë tek personat me probleme kronike.
Llojet kryesore të ortezave
Ekzistojnë disa lloje ortezash, të cilat ndryshojnë sipas qëllimit të përdorimit:
- Orteza për gjurin – përdoren pas dëmtimeve sportive, operacioneve ose për probleme me ligamentet.
- Orteza për kyçin e këmbës – ndihmojnë në stabilizimin pas ndrydhjeve ose frakturave.
- Orteza për qafën – të njohura si “collar cervical”, përdoren pas aksidenteve ose për dhimbje kronike të qafës.
- Orteza për shpinën – mbështesin shtyllën kurrizore pas operacioneve ose në raste skolioze.
- Orteza për dorën dhe kyçin e saj – përdoren tek personat me sindromën e tunelit karpal ose pas frakturave të dorës.
Çdo lloj orteze ka nevoja të ndryshme për pastrim dhe mirëmbajtje, në varësi të materialeve dhe mënyrës së përdorimit.
Përfitimet e ortezave
Mirëmbajtja e duhur e një orteze e bën pajisjen më funksionale dhe higjienike. Përdorimi i rregullt dhe i saktë i saj ndihmon që:
- të ulet dhimbja dhe inflamacioni;
- të parandalohen lëndime të tjera;
- të shpejtohet procesi i rikuperimit;
- të ruhet stabiliteti dhe lëvizshmëria;
- të shmangen infeksionet apo irritimet e lëkurës nga djersa dhe pluhuri.
Si të përdoret saktë një ortezë
Përdorimi i ortezës duhet bërë gjithmonë sipas udhëzimeve të mjekut ose fizioterapistit. Në përgjithësi, rekomandohet që:
- Orteza të vishet në mënyrë të rregullt, pa qenë shumë e ngushtë apo shumë e lirshme.
- Të kontrollohet shpesh nëse ka shenja skuqjeje ose plagë në lëkurë.
- Të përdoret për aq kohë sa këshillohet nga mjeku, pasi mbajtja e panevojshme mund të dobësojë muskujt.
Pastrimi i ortezave
Pastrimi i ortezave është një hap i rëndësishëm për ruajtjen e higjienës personale dhe për të shmangur aromat e pakëndshme. Disa këshilla praktike:
- Orteza me tekstil (stoff ose neopren): mund të pastrohen me ujë të vakët dhe sapun të butë. Nuk rekomandohet përdorimi i detergjentëve të fortë. Duhet tharë natyrshëm, larg diellit të drejtpërdrejtë ose burimeve të nxehtësisë si radiatori.
- Orteza plastike ose metalike: fshihen me një leckë të lagur me ujë dhe sapun të butë ose me solucion dezinfektues. Pastrimi duhet të jetë i shpeshtë, sidomos në pjesët që bien në kontakt me lëkurën.
- Orteza të kombinuara: pjesët e lëvizshme ose jastëkët e brendshëm mund të hiqen dhe të lahen veçmas.
Një praktikë e mirë është pastrimi i ortezës së paktën një herë në javë, ose më shpesh nëse përdoret gjatë aktivitetit fizik dhe ekspozohet ndaj djersës.
Kujdesi dhe mirëmbajtja afatgjatë
Përveç pastrimit, mirëmbajtja e rregullt është thelbësore për jetëgjatësinë e ortezës. Ja disa këshilla:
- Kontrolloni rregullisht nëse ka çarje, konsumim të materialit ose dëmtime të lidhësave.
- Zëvendësoni menjëherë pjesët e dëmtuara për të mos humbur funksionalitetin e saj.
- Ruajeni ortezën në një vend të thatë dhe të pastër, larg pluhurit dhe lagështirës.
- Mos përdorni kimikate të forta për dezinfektim, pasi mund të dëmtojnë materialin.
- Nëse orteza ka rripa ngjitës (velcro), sigurohuni që të mbyllen mirë gjatë larjes ose ruajtjes, për të shmangur prishjen e tyre.
Në tregun shqiptar, shpesh gjejmë orteza të importuara që kanë udhëzime në gjuhë të huaj. Prandaj është e rëndësishme që pacienti ose familjarët të kërkojnë këshilla nga farmacisti, ortopedi apo dyqanet ortopedike për mënyrën më të mirë të mirëmbajtjes.
Këshillë praktike për përdoruesit
Një ortezë e pastër dhe e mirëmbajtur jo vetëm që rrit komoditetin dhe efektivitetin e saj, por gjithashtu ndikon në shëndetin e lëkurës dhe në parandalimin e infeksioneve. Zgjedhja e një orteze cilësore, respektimi i udhëzimeve mjekësore dhe kujdesi i përditshëm janë hapa të thjeshtë, por të domosdoshëm, për të përfituar sa më shumë nga përdorimi i saj.